Հարցազրույցը վարում է РБК հեռուստաալիքի գլխավոր տնօրեն Իլյա Դորոնովը

Նախքան դուք կդիտեք Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ հարցազրույցը, կցանկանայի մի բան արձանագրել՝ մենք անխոս հավատարիմ ենք լրագրության սկզբունքներին և Երևան ենք ժամանել, քանի որ Հայաստանի իշխանությունները համաձայնել են խոսել մեզ հետ: Եթե նմանատիպ համաձայնություն ստանանք Ադրբեջանի իշխանություններից, մենք հաճույքով կայցելենք Բաքու, առավել ևս, որ հարցազրույցի վերաբերյալ բոլոր հարցումներն ուղարկված են, բոլոր նամակները գրված են:

Իլյա Դորոնով – Նիկոլ Վովայի, շատ շնորհակալություն, որ համաձայնվեցիք զրուցել: Թեման, որի մասին կխոսենք, ծանր է և բարդ: Լուրջ զրույց է սպասվում: Բայց մինչ այդ, կցանկանայի բացատրեք ինձ և հեռուստադիտողին, թե ինչո՞ւ ենք մենք դիմակներով, ինչպիսի՞ն է կորոնավիրուսի հետ կապված իրավիճակը Հայաստանում:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Կարծես, թե մենք սկսել ենք հաղթահարել կորոնավիրուսը: Սկսել ենք: Դեռևս սկսել ենք: Եվ, գիտեք, քանի որ պարետատան որոշմամբ և՛ փակ և՛ բաց տարածքներում բոլոր մարդիկ, քաղաքացիները պետք է դիմակ կրեն, Հայաստանում բոլորը հավասար են օրենքի առաջ, մենք պետք է հետևենք պարետատան որոշմանը:

Իլյա Դորոնով – Այո: Մենք նույնպես հարգում ենք այդ որոշումը, այդ իսկ պատճառով և՛ Դուք, և՛ ես դիմակ ենք կրում: Անցնենք հիմնական թեմային՝ սահմանին իրավիճակի հերթական սրացմանը: Ինչպիսի՞ն է այժմ իրավիճակն Ադրբեջանի հետ հակամարտության գոտում:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Հայ-ադրբեջանական սահմանին և Լեռնային Ղարաբաղի ու Ադրբեջանի շփման գծում իրավիճակը կարելի է գնահատել համեմատաբար կայուն: Իհարկե, ցավոք, Ադրբեջանի զինված ուժերը շարունակում են խախտել հրադադարի ռեժիմը: Բայց կրակահերթի այն մակարդակը, որն ունենք այսօր, պրակտիկորեն սովորական է փաստացիորեն վերջին տաս տարիների ընթացքում:

Իլյա Դորոնով – Այն, ինչ տեղի ունեցավ հուլիսի 12-ին, այժմ մենք կարո՞ղ ենք ինչ-որ եզրակացություններ անել: Ըստ Ձեզ, ո՞ւմ էր պետք այդ լարվածությունը և որո՞նք են այդ լարվածության սրացման նպատակները:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Մենք պետք է հենվենք փաստերի վրա, քանի որ երկար տարիների, վերջին ամիսների և նույնիսկ վերջին շաբաթների ընթացքում Ադրբեջանի, Ադրբեջանի ղեկավարի ռազմատենչ հռետորաբանությունը շարունակել է աճել և բառացիորեն այդ իրադարձություններից մի շաբաթ առաջ եղել է նախագահ Ալիևի շատ կոշտ հարցազրույցը, ով պրակտիկորեն ասել է, սպառնացել է, որ ընդհանրապես դուրս կգա բանակցային գործընթացից: Այո՛, նա ասել է, որ այսօր միջազգային հարաբերություններում առաջնահերթ դերակատարություն ունի ուժը: Այսինքն ուժային արտաքին քաղաքականությունը խնդիրների լուծման միակ ճանապարհն է, այդ թվում՝ Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի:

Կա ևս մեկ նրբություն, թե ինչո՞ւ են նրանք հարձակվել ոչ թե Լեռնային Ղարաբաղի ուղղությամբ, այլ Հայաստանի Հանրապետության Տավուշի մարզի ուղղությամբ: Գիտե՞ք, կոնկրետ իրադարձություններից մի քանի օր առաջ ... քանի որ Ադրբեջանի առաջնորդը խոստացել է իր ժողովրդին, որ Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը կլուծի զինված հարձակման միջոցով և խնդիրը նրանում է, որ Ադրբեջանի կառավարությունը մի քանի միլիարդ դոլար է ծախսել Ադրբեջանի զինված ուժերի զարգացման պատրվակով և քանի որ այդ հռետորաբանությունը շարունակվում է շատ երկար տարիներ, ժամանակ առ ժամանակ Ադրբեջանի առաջնորդը ստիպված է իր ժողովրդին բացատրություն տալ, թե ինչո՞ւ այն փողերը, որ չեն ծախսվել Ադրբեջանի քաղաքացիների բարեկեցության համար՝ Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը ռազմական ճանապարհով լուծելու պատճառաբանությամբ կամ բացատրությամբ, թե ինչու այդ ամենը տեղի չի ունենում:

Գիտե՞ք, նրանք ասել են, որ մենք հիմա չենք կարող հարձակում իրականացնել Լեռնային Ղարաբաղի ուղղությամբ, քանի որ Լեռնային Ղարաբաղի զինված ուժերը շփման գծում տեղադրել են տեսահսկման համակարգեր և Ադրբեջանի զորքերի ցանկացած տեղաշարժ տեսանելի կլինի Լեռնային Ղարաբաղի զինված ուժերի համար: Եվ կա նաև երկրորդ գործոնը՝ շփման գծի մոտակայքում կան Ադրբեջանի շատ բնակավայրեր և այդ իսկ պատճառով հիմա բավականին դժվար է հարձակում սկսել Լեռնային Ղարաբաղի ուղղությամբ: Այսինքն, նրանք հարձակվել են այնտեղ, որտեղ, օրինակ, սահմանն այդքան էլ հագեցած չէ տեսահսկման համակարգերով: Եվ, ի դեպ, այդ ուղղությամբ կա միայն մեկ ադրբեջանական գյուղ: Դա նույնպես շատ ուշագրավ փաստ է: Իսկ հայկական գյուղերն այնտեղ շատ են:

Եվ ես կարծում եմ, որ հենց դա էլ բացատրում է, թե ինչու է հարձակումը հենց այդ ուղղությամբ իրականացվել: Սա է կոնկրետ դրվագի բացատրությունը: Իսկ ընդհանրապես, ինչպես ես արդեն ասացի, 15 տարիների ընթացքում Ադրբեջանի նախագահը շարունակ զարգացնում է ռազմատենչ հռետորաբանության գիծն առ այն, որ այդ խնդիրը՝ Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը, մենք պատրաստվում ենք լուծել ուժի մեթոդով: Եվ ես մի քանի անգամ և՛ հանրային, և՛ աշխատանքային հանդիպումների ժամանակ խորհուրդ եմ տվել Ադրբեջանի նախագահին չխոսել մեզ հետ սպառնալիքի լեզվով, քանի որ դա ոչ մի արդյունքի չի բերի: Եվ նա ամեն անգամ պնդել է, և ընդհանրապես նրա քաղաքականության գիծը եղել է այն, որ Ադրբեջանը, իբր, հզոր բանակ ունի և հարկ եղած դեպքում, 24 ժամվա ընթացքում Ադրբեջանի բանակը, իբր, կլուծի Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը: Եվ նրանք այսպիսի առասպել են հյուսել 15 տարիների ընթացքում: Եվ ինչո՞ւ են նրանք այսքան ջղաձգված արձագանքում վերջին իրադարձություններին: Քանի որ այդ առասպելը փլվեց: Ամբողջությամբ փլվեց: Ինչո՞ւ փլվեց:

Իլյա Դորոնով – Այո:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Քանի որ Հայաստանի զինված ուժերն այնպիսի հակահարված տվեցին, որ ոչ մեկ չէր սպասում: Շատերը նույնիսկ Հայաստանում դա չէին սպասում: Եվ պարզվեց, որ այն բարեփոխումները, որոնք վերջին երկու տարիներին տեղի են ունեցել Հայաստանում ընդհանուր առմամբ և Զինված ուժերում, մասնավորապես, դրանք շատ արդյունավետ դուրս եկան:

Իլյա Դորոնով – Ձեր կարծիքով, այժմ ո՞րքան էր լայնամասշտաբ կոնֆլիկտի հավանականությունը:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Կար, և ես չեմ կարող ասել, որ կոնկրետ այս պահին այն բացառված է: Շատ մեծ է հավանականությունը, քանի որ կան ուժեր և երկրներ, որոնք փորձում էին թեժացնել այդ հակամարտությունը:

Իլյա Դորոնով – Այս վերջին իրադարձությունների մասի՞ն է խոսքը:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Այո, վերջին իրադարձությունների:

Իլյա Դորոնով – Իսկ Դուք կարող ե՞ք նշել, թե որ երկրները:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Այո: Թուրքիան է: Առաջին հերթին Թուրքիան է, որ թեժացնում է հակամարտությունը: Եվ դրա համար կան և ընթացիկ շահագրգռվածություն, և պատմական պատճառներ: Չէ՞ որ Թուրքիան չի հրաժարվել հայերի ցեղասպանության իր քաղաքականությունից: Թուրքիայի նախագահը ոչ միայն չի ընդունում հայերի ցեղասպանության փաստը, որը տեղի է ունեցել Օսմանյան կայսրությունում 1915թ., այլ նա նաև արդարացնում է ցեղասպանությունը:

Կա նաև այլ գործոն: Թուրքիան ինչպես դարասկզբին, երազում է վերահսկել Հարավային Կովկասը: Եվ նրանք վերջին երեսուն տարիների ընթացքում՝ Խորհրդային միության փլուզումից հետո, ամենօրյա աշխատանք են տանում, որպեսզի կյանքի կոչեն այդ երազանքը, այդ նպատակը: Եթե դա տեղի ունենա, կարծում եմ, առաջին հերթին ռուսաստանցիներին է հասկանալի, թե այդպիսի զարգացումներից հետո ինչպիսին են Թուրքիայի և թուրքական գործոնի հետագա աշխարհաքաղաքական նկրտումները հնարավոր, բայց ես կարծում եմ, արդյունքում՝ անհնար զարգացումների:

Իլյա Դորոնով – Հակամարտությունում Անկարայի դերը Դուք ասացիք: Ըստ Ձեզ, ինչպիսի՞ դեր է խաղացել Ռուսաստանը: Ի՞նչ է արել Մոսկվան:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Առաջին հերթին, ցանկանում եմ նշել, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները շատ կարևոր կայունացնող դեր են խաղացել և այդտեղ առանձնահատուկ ընդգծվում է Ռուսաստանի դերը: Եվ ես կարծում եմ, որ այն գործողությունները, որ ձեռնարկվել են Կրեմլի կողմից՝ Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարության ներգրավվածությունը, Ռուսաստանի զինված ուժերի գլխավոր շտաբի ներգրավվածությունն առանցքային դեր ունեցան, որպեսզի հիմա մենք ունենանք հարաբերականորեն կայուն իրավիճակ:

Իհարկե, Ռուսաստանի դերը բացառապես կառուցողական է: Իհարկե, Հայաստանում շատերը և շատ հայեր իրենք իրենց հարց են տալիս, թե ինչո՞ւ է Թուրքիան այդքան միանշանակ աջակցում Ադրբեջանին, իսկ Ռուսաստանը, որը Հայաստանի ռազմավարական դաշնակիցն է, այդքան էլ միանշանակ չի աջակցում Հայաստանի Հանրապետությանը: Բայց պետք է հասկանալ, որ Ռուսաստանը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ է, որը զբաղվում է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությամբ, և Ռուսաստանը միջնորդ է: Միջնորդ է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունում: Շատ կարևոր միջնորդ է: Առանցքային միջնորդ է: Եվ նրա գործողությունները պետք է ինչ-որ կերպ լինեն այդ շրջանակներում:

Իլյա Դորոնով – Այսինքն, Դուք այդպիսի զգացողություն չունե՞ք, որ Ռուսաստանն այս անգամ մի փոքր հետ է կանգնել հակամարտության ընթացքից:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Ոչ: Իհարկե, ոչ: Գիտե՞ք, Ռուսաստանը չի կարող հետ կանգնել այս իրավիճակից, քանի որ, ես արդեն ասել եմ, այստեղ շոշափվում են Ռուսաստանի Դաշնության կենսական նշանակության կարևոր շահեր: Ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետության կենսական նշանակության կարևոր շահեր, այլ նաև Ռուսաստանի Դաշնության կենսական նշանակության կարևոր հարցեր: Մեր շահերը շատ հարցերում համընկնում են: Չէի ասի, որ դրանք նույնական են, բայց չեմ էլ կարծում, որ կան այնպիսի երկրներ, որոց շահերը նույնական են: Սակայն այս իրավիճակում իհարկե մենք ունենք շատ ընդհանուր շահեր, և ես կարծում եմ, որ դա շատ հզոր հիմք է ռազմավարական-դաշնակցային հարաբերությունների հետագա զարգացման համար:

Այստեղ ոչ միայն տարածաշրջանային անվտանգության, այլև համաշխարհային անվտանգության հարցն է խաղարկվում, քանի որ այժմ մեր տարածաշրջանում իրավիճակն այնքան լարված է, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության գոտում էսկալացիան կարող է բերել համաշխարհային աղետի: Եվ կան ուժեր, որոնք շահագրգիռ են այդ համաշխարհային աղետում: Եվ եթե մենք նայենք, թե ինչպիսի քաղաքականություն է վարում Թուրքիան Սիրիայում, Հուսնաստանի, Լիբանանի, Իրաքի հետ հարաբերություններում, ակնհայտ է, որ Թուրքիան դառնում է կայունության և անվտանգության համաշխարհային սպառնալիք:

Իլյա Դորոնով – Իսկ համաշխարհային աղետը և դրա մասնակիցները ո՞ր երկրներն են:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Բոլոր երկրները: Տեսեք: Գիտե՞ք, մեզ համար այն ինչ տեղի ունեցավ հուլիսի 12-ին և դրանից հետո, սկզբունքորեն լոկալ իրավիճակ է: Նույնիսկ Հայաստանի համար զուտ ֆիզիկապես, զուտ ռազմական առումով, դա լոկալ էսկալացիա է: Բայց այդ լոկալ իրավիճակը համաշխարհային հնչեղություն ստացավ: Ինչո՞ւ։ Քանի որ զուտ ռազմական առումով՝ սա լոկալ իրավիճակ է, իսկ աշխարհաքաղաքական առումով՝ գլոբալ իրավիճակ։ Եվ բոլորը հասկանում են սա: Սա հասկացավ առաջին հերթին Ռուսաստանը, քանի որ նրա համար սա շատ զգայուն տարածաշրջան է: Եվ այլ համաշխարհային խաղացողները նույնպես դա զգացին:

Իլյա Դորոնով – Եկեք վերադառնանք Ռուսաստանին: Այսպիսի հարց: Պրակտիկորեն վերջերս Ձեր հասցեին, Հայաստանի հասցեին հնչեցին մեղադրական արտահայտություններ. Ռուսաստանում որոշ մարդիկ ասում են, որ մեր երկիրը շատ ավելի շատ կօգներ Հայաստանին, եթե Երևանը ճանաչեր Ղրիմը: Դուք համաձայն ե՞ք այս պնդման հետ: Եվ ինչո՞ւ Հայաստանը չի ճանաչում Ղրիմը:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Գիտե՞ք, անկեղծ ասած, ես առաջին անգամ եմ դրա մասին լսում, քանի որ ռուս գործընկերների հետ և՛ պաշտոնական, և՛ ոչ պաշտոնական շփումներում, հանդիպումներում այդ հարցը երբեք չի բարձրացվել: Երբեք չի բարձրացվել: Միգուցե նաև այն պատճառով, գիտեք, որ Հայաստանը չի ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը: Եվ այս իրավիճակում ես չեմ կարծում, որ այդպիսի հարցը տեղին է: Ես չեմ կարծում, որ Ռուսաստանի հետ մեր ռազմավարական-դաշնակցային հարաբերությունները պայմանավորված են այդ իրավիճակով:

Իլյա Դորոնով – Դուք ամենայն հավանականությամբ կարդացել եք Մարգարիտա Սիմոնյանի կատարած գրառումը:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Անկեղծ ասած, չեմ կարդացել:

Իլյա Դորոնով – Ես այն կկարդամ Ձեզ համար:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Ես գրառման բովանդակությանը ծանոթ չեմ, բայց․․․

Իլյա Դորոնով – Այդ դեպքում, ես կկարդամ, եթե կարելի է:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Բայց ես գիտեմ, որ այն հայերի շրջանում և Հայաստանում շատ մեծ բացասական արձագանքի է արժանացել:

Իլյա Դորոնով – Այո: Ահա մեջբերումը. «Ի պատասխան Ռուսաստանի երկարամյա բարության և պաշտպանության»,- խոսքը Հայաստանի մասին է, - «դուք չեք ճանաչել Ղրիմը: Քանի որ դա Հայաստանի ներքին գործն է: Բացառապես քաղաքական վրեժխնդրությունից ելնելով՝ դուք բանտարկել եք Ռոբերտ Քոչարյանին՝ Ռուսաստանի անդավաճան դաշնակցին: Բանտարկել եք հատուկ, ցուցադրաբար՝ թքելով ձեր «ռուս բարեկամների» երեսին: Քանի որ դա Հայաստանի ներքին գործն է»,-գրել է Մարգարիտա Սիմոնյանը: Նա նաև գրել է. «Դուք երկիրը լցրել եք հակառուսական հասարակական կազմակերպություններով, որոնք ձեր տարածքում երիտասարդությանը սովորեցնում են, թե ինչպես տապալել Ռուսաստանի իշխանությունը»: Ինչպե՞ս սա կմեկնաբանեք:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Քանի որ Դուք ներկայացրեցիք գրառումը, ես կփորձեմ մեկնաբանել այն: Նախ, ես արդեն ասացի Ղրիմի մասին՝ Հայաստանը դեռ չի ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը: Ի՞նչ է դա նշանակում։ Որ մենք չե՞նք պաշտպանում Լեռնային Ղարաբաղը: Ո՛չ, մենք ասում ենք, որ Հայաստանը Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգության երաշխավորն է, և ես Ստեփանակերտում կայացած իմ ելույթում ասել եմ, որ Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստան է, և վերջ:

Դրանից հետո Ադրբեջանի կառավարության մոտ, իհարկե, հիստերա սկսվեց, բայց փաստն այն է, որ Հայաստանն ու Լեռնային Ղարաբաղն անվտանգային միասնական տարածք են: Դա փաստ է: Հիմա դա փաստ է: Կա հակամարտություն, և Հայաստանն ունի իր տեսակետներն այս հակամարտության լուծման բանաձևերի վերաբերյալ, Ադրբեջանն ունի իր տեսակետները: Մինչ այդ, երկար ժամանակ Ադրբեջանի նախագահն ասում էր և միշտ էլ ասում է, որ Լեռնային Ղարաբաղն Ադրբեջան է: Մենք համաձայն չենք դրա հետ: Ինչ վերաբերում է երկրորդ հարցին …

Իլյա Դորոնով – Այստեղ և՛ Քոչարյանի մասին է, և՛ ՀԿ-ների։

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Գիտեք, Ռուսաստանը պետք է արձանագրի և հասկանա, որ Հայաստանում Ռուսաստանի դաշնակիցը ո՛չ Փաշինյանն է, ո՛չ Պետրոսյանը, ո՛չ Պողոսյանը, ո՛չ Սարգսյանը, ո՛չ Քոչարյանը: Ռուսաստանի դաշնակիցն ու գործընկերը հայ ժողովուրդն է: Հասկանում ե՞ք։ Սա շատ կարևոր նրբերանգ է, երկար ժամանակ շատ գործիչներ իրենց դիրքավորել են որպես, օրինակ, Ռուսաստանի միակ դաշնակից, բայց Ռուսաստանի դաշնակիցը Հայաստանն է, հայ ժողովուրդը, ո՛չ առանձին անհատներ, ո՛չ առանձին ընտանիքներ, ո՛չ կոնկրետ գործարարներ, ո՛չ կոնկրետ քաղաքական գործիչներ: Ես արդեն ասացի:

Իսկ ինչո՞ւ է այսպես: Ոչ թե այն պատճառով, որ ինչ-որ մեկն ավելի շատ կամ ավելի քիչ է սիրում կամ չսիրում Ռուսաստանը կամ Հայաստանը, այլ այն պատճառով, որ մենք ունենք ընդհանուր ռազմավարական շահեր՝ անկախ Փաշինյանից, Պողոսյանից, Պետրոսյանից և Իվանովից, Պետրովից, Սիդորովից: Հասկանո՞ւմ եք, մենք ընդհանուր շահեր ունենք: Ի՞նչ պետք է անենք, որպեսզի մեր դաշնակցային հարաբերություններում այսպիսի խնդիրներ չլինեն: Պարզապես անհրաժեշտ է Հայաստանի դեպքում՝ հաշվի առնել Ռուսաստանի և ռուսաստանցի ժողովրդի զգացմունքներն ու ձգտումները, Ռուսաստանի դեպքում` մեր գործընկերներն ու ռուսաստանցիները պետք է հաշվի առնեն հայ ժողովրդի զգացմունքները, ձգտումները և վերաբերմունքը: Այսքանը։ Ոչ մի խնդիր չկա: Տեսեք, թե Հայաստանում հեղափոխությունից հետո ինչ կանխատեսումներ եղան, թե Հայաստանը գնում է կամ կգնա դեպի Արևմուտք, դեպի Արևելք, բայց Հայաստանը ոչ մի տեղ չի գնացել, Հայաստանն այնտեղ է, որտեղ և եղել է:

Իլյա Դորոնով – Նաև հարց կար ձեր տարածքում գործող երիտասարդներին սովորեցնող հակառուսական հասարակական կազմակերպությունների մասին:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Ես ուզում եմ մի փաստ ներկայացնել, ընդամենը մեկ փաստ: Այս բոլոր ՀԿ-ները ստեղծվել են այն ժամանակ, երբ Ռուսաստանում ոչ ոք չէր կասկածում Հայաստանի կառավարության ռուսամետ ձգտումներում: Այս բոլոր կազմակերպությունները ստեղծվել են Ռոբերտ Քոչարյանի օրոք, Սերժ Սարգսյանի օրոք: Եթե այդ ՀԿ-ներn այդքան հակառուսական էին, իսկ նրանք այդքան ռուսամետ էին, ինչո՞ւ չփակեցին այս բոլոր կազմակերպությունները: Ինչ-որ մեկը կարո՞ղ է բացատրել: Ինչո՞ւ այդ կազմակերպությունների գոյությունն այդ ժամանակ խնդիր չէր: Դրանք, և դա կարելի է ստուգել, ունեին նույն, միևնույն գործունեությունn այն ժամանակ և հիմա, ոչինչ չի փոխվել: Ինչո՞ւ այդ կազմակերպությունների գոյությունն ու գործունեությունը խնդիր չէին մեր հարաբերություններում (եթե դրանք իսկապես խնդիր են) մինչև 2018 թվականը, իսկ 2018-ից հետո հանկարծ դարձան խնդիր: Ինչո՞ւ։ Ինչ-որ մեկը կարո՞ղ է բացատրել:

Իլյա Դորոնով – Հուսով եմ, որ այս հարցազրույցից հետո ինչ-որ մեկը կպատասխանի այս հարցին:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Եկեք չպատասխանենք այս հարցին, քանի որ այստեղ ընդհանրապես հարց չկա, ընդհանրապես հարց չկա:

Իլյա Դորոնով - Վերադառնանք հակամարտությանը, մի հարց ՀԱՊԿ դերի մասին: Ինչպե՞ս եք գնահատում, որ ՀԱՊԿ որոշ անդամ երկրներ աջակցեցին Ադրբեջանին:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Բայց սա սխալ տեղեկատվություն է: Ո՞վ ասաց, որ ՀԱՊԿ անդամները սատարել են Ադրբեջանին: ՀԱՊԿ անդամ երկրները հավասարակշռված դիրքորոշում ունեին: Ի դեպ, Հայաստանն օգնության համար չի դիմել ՀԱՊԿ-ին: Սա շատ կարևոր փաստ է, և մենք մեր անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ում օգտագործեցինք, որպեսզի ՀԱՊԿ մշտական խորհրդին տեղեկացնենք ստեղծված իրավիճակի մասին, բայց Հայաստանն օգնություն չի խնդրել: Եթե օգնություն խնդրեինք, և նրանք ունենային նման դիրքորոշում, մենք կարող էինք քննարկել դա: Նրանք հանդես եկան միայն այնպիսի հայտարարություններով, որոնք կարող էին ծառայել իրավիճակի կայունացմանը, և դա նորմալ է:

Իլյա Դորոնով - Իսկ Դուք դիտարկո՞ւմ եք 2008-ին Վրաստանում և Հարավային Օսիայում առկա հակամարտության տարբերակը, երբ ռուսական բանակը մտավ Հարավային Օսիա: Պատրա՞ստ եք լայնամասշտաբ հակամարտության դեպքում օգնության կանչել Ռուսաստանի բանակին:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Գիտե՞ք, ռուսական բանակը հիմա էլ ներկա է Հայաստանում:

Իլյա Դորոնով - Բայց այն չի մասնակցում հակամարտությանը:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Ո՞ր հակամարտությանը:

Իլյա Դորոնով - Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Ոչ ոք նույնիսկ հույս էլ չունի, որ Ռուսաստանը կդառնա հակամարտության կողմ, քանի որ Ռուսաստանը հանդիսանում է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ, Ռուսաստանը միջնորդ է: Ինչպես ասացի, կարծում եմ, որ Ռուսաստանը շատ կառուցողական դեր ունի, և Ռուսաստանը պետք է հանդես գա որպես միջնորդ, որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի հետ միասին: Ի դեպ, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահությունը, եթե չեմ սխալվում, միակ ձևաչափն է, որտեղ Ռուսաստանը և ԱՄՆ-ը շատ կառուցողականորեն համագործակցում են, իսկ վերջերս, եթե չեմ սխալվում, Washington Post-ում հրապարակվեց մի հոդված, որում արձանագրված է այդ փաստը, և գաղափարը նրանում էր, որ այս իրավիճակը փաստում է, որ Ռուսաստանն ու Միացյալ Նահանգները կարող են համագործակցել, ամեն ինչ այնքան էլ վատ չէ: Եվ մեր տարածաշրջանում, կարծում եմ, կան կոնկրետ իրավիճակներ, երբ Միացյալ Նահանգների և Ռուսաստանի շահերը համընկնում են: Եվ առաջին հերթին դա մեր տարածաշրջանի կայունությունն է:

Իլյա Դորոնով - Իսկ այս սրացման ընթացքում նախագահ Պուտինը Ձեզ զանգահարե՞ց, կամ Թրամփը: Խոսե՞լ եք այս իրավիճակի մասին:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Ոչ, բայց մեր արտաքին գործերի նախարարները մշտական կապի մեջ էին, գլխավոր շտաբերի պետերը և գլխավոր շտաբերի ներկայացուցիչները մշտական կապի մեջ էին: Մինսկում ես հանդիպեցի Ռուսաստանի վարչապետ Միխայիլ Միշուստինի հետ, մենք քննարկեցինք այս իրավիճակը: Մենք մշտական կապի մեջ ենք մեր ռուս գործընկերների հետ:

Իլյա Դորոնով - Ալիևի հետ հանդիպումները. կարծում եք, որ դրանք օգտակա՞ր էին: Պատրա՞ստ եք կրկին հանդիպել նրա հետ և խոսել հուլիսի 12-ից հետո:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Գիտե՞ք, այս հանդիպումներն ինքնանպատակ չեն: Կարծում եմ, որ նախ պետք է կայունացնել իրավիճակը: Միշտ ասել եմ, որ սպառնալիքների միջոցով բանակցային գործընթացին ներքաշելու փորձերն անընդունելի են Հայաստանի համար: Դա ընդհանրապես անհնար է պատկերացնել: Ես արդեն ասացի, որ բազմիցս խորհուրդ եմ տվել ուժի դիրքից չխոսել Հայաստանի հետ, ես ասացի, որ մտածել, թե հնարավոր է խոսել մեզ հետ ուժի լեզվով՝ միֆ է, ուղղակի պատրանք է: Եվ այս իրադարձություններն ապացուցեցին իմ խոսքերը:

Ինչ վերաբերում է հետագա իրադարձություններին, ապա նախ անհրաժեշտ է կայունացնել իրավիճակը տարածաշրջանում: Օրինակ՝ Դուք, ես հասկանում եմ Ձեր իրավիճակը․ Ադրբեջանն ասում է, որ Հայաստանը խախտել է հրադադարը, Հայաստանը ասում է, որ Ադրբեջանն է խախտել: Եվ այսպես անընդհատ, ամեն անգամ, երկար տարիներ, ամբողջ միջազգային հանրությունն այս իրավիճակում է. Հայաստանը պնդում է մի բան, Ադրբեջանը` մեկ այլ բան: Ինչպե՞ս լինել այս իրավիճակում: Դրա համար կան շատ կոնկրետ միջոցներ՝ պետք է ստեղծվի հրադադարի ռեժիմի խախտման դեպքերի դիտարկման և հետաքննելու մեխանիզմ:

Իլյա Դորոնով - Ո՞վ պետք է ստեղծի այն:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահությունը՝ Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ը և Ֆրանսիան:

Իլյա Դորոնով - Դուք այս առաջարկը ներկայացրե՞լ եք ԵԱՀԿ-ում:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Այն միշտ եղել է մեր օրակարգում, բայց Ադրբեջանը չի ընդունում այս առաջարկը: Սակայն ես կարծում եմ, որ գոնե այս իրադարձություններից հետո մենք բոլորս կգանք այդ որոշմանը, քանի որ այն իրոք շատ կարևոր է: Եվ ևս մեկ բան: Մենք քննարկում ենք Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը։ Առանց Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունների, առանց Լեռնային Ղարաբաղի կառավարության անհնար է լուծել Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը: Հասկանո՞ւմ եք։

Եթե Նախագահ Ալիևը ցանկանում է, որ Հայաստանի վարչապետը բանակցությունների սեղանին ներկայացնի Լեռնային Ղարաբաղը, ապա ասում է, որ Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստան է: Որովհետև եթե Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստան չէ, ապա ինչո՞ւ պետք է ՀՀ վարչապետը բանակցությունների սեղանին ներկայացնի Լեռնային Ղարաբաղը: Սա նշանակում է, որ միայն ես չեմ, որ ասում եմ, որ Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստան է: Իլհամ Ալիևն էլ է ասում, Ադրբեջանն էլ է ասում, որ Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստան է, երբ ասում է, որ Հայաստանի վարչապետը պետք է ներկայացնի Լեռնային Ղարաբաղը բանակցությունների սեղանի շուրջ: Միջազգային հանրությունն է ասում, որ Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստան է, երբ ասում է, որ Հայաստանի վարչապետը պետք է ներկայացնի Լեռնային Ղարաբաղին բանակցությունների սեղանի շուրջ: Եթե այդպես է, ապա եկեք արձանագրենք դա և առաջ գնանք:

Իլյա Դորոնով - Ձեզ պատկանում է այնպիսի արտահայտություն, որ Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը լուծելու համար անհրաժեշտ են նախ միկրո հեղափոխություններ, այնուհետև` մինի հեղափոխություններ: Այս առումով, ի՞նչն եք անվանում միկրո հեղափոխություն, ի՞նչը կարող է լինել միկրո հեղափոխություն:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Ես արդեն բազմիցս ասել եմ. տեսնենք, թե ինչ գործողություններ եմ ես ձեռնարկել Հայաստանի վարչապետ ընտրվելուց հետո: Ես հայտարարել եմ, որ ղարաբաղյան հակամարտության ցանկացած լուծում պետք է ընդունելի լինի Հայաստանի ժողովրդի, Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի և, ուշադրություն, Ադրբեջանի ժողովրդի համար: Ես Հայաստանի առաջին առաջնորդն եմ, ով ասում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի ինչ-որ լուծում պետք է ընդունելի լինի նաև Ադրբեջանի ժողովրդի համար:

Իլյա Դորոնով - Երևի դրանից հետո շատ քննադատություններ լսեցիք:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Այո, իհարկե: Բայց ինչպե՞ս դրան արձագանքեց Ադրբեջանի նախագահը: Նա շարունակեց այն հռետորաբանությունը, որ ուներ մինչև 2018 թվականը: Նա ասաց, որ ղարաբաղյան հակամարտությունը պետք է լուծվի այնպես, որ ընդունելի լինի միայն Ադրբեջանի ժողովրդի համար: Բայց դա անհնար է: Սա իմ առաջարկած միկրո հեղափոխություններից մեկն է: Երկրորդ՝ ես հայերին և ադրբեջանցիներին հորդորեցի ոչ թե կռվել սոցցանցերում, այլ փորձել խոսել իրար հետ, իրար հասկանալ, փորձել լինել հասկանալի միմյանց համար:

Իլյա Դորոնով - Դիմացինի իրավիճակը հասկանալ:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Այո, հասկանալ դիմացինի վիճակը, փորձել հասկանալ, թե ինչո՞ւ են ադրբեջանցիներն այդպես մտածում, ինչո՞ւ են հայերն այնպես մտածում, ո՞րն է Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի էությունը:

Իլյա Դորոնով - Այժմ Դուք անդրադարձաք մի շատ ծանր թեմայի, քանի որ հարցազրույցի սկզբում մենք խոսեցինք այն մասին, որ սահմանին, դե, նման իրավիճակը, նորմա է դարձել այն, ինչ կատարվում է վերջին 15 տարիների ընթացքում, բայց այն, ինչ հիմա սկսել է տեղի ունենալ Մոսկվայում, ամենևին նորմալ չէ, և մեզ համար կարծես ինչ-որ սարսափելի բան է, երբ Մոսկվայում բախումներ են տեղի ունենում հայերի և ադրբեջանցիների միջև:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Դե, եկեք արձանագրենք, որ ադրբեջանցիներն են սկսել, երբ նրանք սկսեցին գործողություններ հայկական ծիրանի դեմ և հայերին արգելեցին Ռուսաստանի որոշ վաճառակետերում ծիրան վաճառել: Իհարկե, սա այն ռազմատենչ հռետորաբանության և ատելության հռետորաբանության շարունակությունն է, որը վարում է Ադրբեջանի կառավարությունը վերջին 15 տարվա ընթացքում:

Եկեք համեմատենք Հայաստանի բոլոր իշխանությունների հռետորաբանությունը Ադրբեջանի կառավարության հռետորաբանության հետ: Մենք կտեսնենք, որ հայկական հռետորաբանության մեջ ատելություն չկա, այո, կան սկզբունքներ, կան որոշ նկատառումներ, կան որոշ գաղափարներ, բայց չկա ատելություն: Բայց նույնը չենք կարող ասել Ադրբեջանի կառավարության մասին: Սակայան ես վստահ եմ, որ վերջին իրադարձություններում կա նաև շատ կարևոր նրբերանգ: Ես ուղղակի վստահ եմ դրանում, և այդ նրբերանգը, իհարկե, կապ ունի մեր տարածաշրջանի իրավիճակի հետ: Սա Ռուսաստանն ապակայունացնելու փորձ է, սա Ռուսաստանն ազգամիջյան հակամարտությունների դաշտի վերածելու փորձ է:

Իլյա Դորոնով - Ինչպե՞ս կարձագանքի Երևանն ադրբեջանցիների և հայերի միջև Մոսկվայում տեղի ունեցող այս բախումներին:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Ես արդեն ասացի՝ մենք հասկանում ենք, որ նպատակը Ռուսաստանն ապակայունացնելն է, այդ պատճառով մեր դիրքորոշումը միանշանակ է՝ չի կարելի տրվել սադրանքների: Մենք չպետք է տրվենք այս սադրանքներին, քանի որ Ռուսաստանի կայունությունը ռազմավարական նշանակություն ունեցող գործոն է մեզ համար: Ես դրանում վստահ եմ: Իմ կոչն է՝ պարզապես դադարեցնել այս ամենը, քանի որ բոլոր մարդիկ, ովքեր ապրում են Ռուսաստանում, պարտավոր են հարգել Ռուսաստանի Դաշնության օրենքներն ու կարգերը: Սա ոչ միայն անընդունելի է քաղաքական և իրավական իմաստով, այլև անընդունելի է բարոյական իմաստով:

Իլյա Դորոնով - Լավ, շատ շնորհակալ եմ:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Ձեզ շնորհակալություն: