Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ,
Մեծարգո փոխանախագահներ,
Ազգային ժողովի հարգելի պատգամավորներ,
Սիրելի հայրենակիցներ,

նախ, շնորհակալ եմ այս քննարկումը նախաձեռնելու համար: Չնայած, անկեղծ ասած, վստահ չեմ, որ առաջադրված հարցերի լուծման տեսակետից քննարկումն օգտակար է, բայց հանրությանն իրազեկելու և բարձրացված հարցերին պատասխան տալու տեսակետից, անշուշտ, օգտակար է:

Ես արդեն հասցրել եմ վերջին երկու օրերին տեղի ունեցող գործընթացը կամ, նույնիսկ կարող եմ ասել, վերջին հինգ օրերի ընթացքում տեղի ունեցող գործընթացը վերնագրել «Ասք այն մասին, թե ինչպես իրեն ընդդիմություն հորջորջող որոշակի շրջանակներ ամեն ինչ անում են, որպեսզի ադրբեջանական զորքը հանկարծ չլքի Հայաստանի Հանրապետության տարածքը»։ Եվ հիմա փորձեմ դրա մասին մանրամասն խոսել:

Առիթ ունեցել եմ ասելու, այսինքն, բոլորս գիտենք այն, ինչ տեղի է ունեցել մայիսի 12-ին, և ես նախորդ նիստին, որը մայիսի 14-ին է տեղի ունեցել, այդ պահից մեր գնահատականներին և գործողություններին անդրադարձել եմ։ Հիմա ուզում եմ ասել, թե այդ գործողություններն ինչ արդյունքներ են տվել:

Նախ, ես հիշեցնեմ՝ իմ գնահատականը շարունակում է մնալ այն, որ Ադրբեջանի գործողությունների նպատակը սահմանային ռազմական բախում հրահրելն էր Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքի՝ Սյունիքի մարզի ամենանեղ հատվածում, որը մոտավորապես 26 կմ է, և շղթայական ռեակցիայով ժամերի ընթացքում այդ ռազմական գործողությունները տեղափոխել Հայաստանի Հանրապետության տարածքի խորք: Չնայած այս դեպքում խորք ասածը հարաբերական է, որովհետև այդ հատվածում 26 կմ է լայնությունը: Եվ, իհարկե, հետագայում կարող էին լինել այլ իրադարձություններ, բայց կարող էր տեղի ունենալ փաստ, որը շտկելն իր մեջ բարդություններ կներառեր:

Իրադրությունը գնահատելով՝ մենք որոշել ենք գնալ իրադրությունը հսկողությունից բաց չթողնելու և դիվանագիտական եղանակներով հարցը կարգավորելու ճանապարհով: Եվ մեր գործադրած դիվանագիտական ջանքերի արդյունքում, ընդ որում, ես ուզում եմ ասել, որ սա այն դեպքն է, որ ես միանշանակ ու աներկբա կարող եմ կառավարության գործողությունները գնահատել թիմային, համակարգված և արդյունավետ, որովհետև միջազգային հանրության շրջանում, ըստ էության, իրավիճակի վերաբերյալ կա կոնսենսուս, համաձայնություն, որով արձանագրվում է Ադրբեջանի զինված ուժերի գործողությունների ապօրինությունը և Հայաստանի ինքնիշխան տարածքը նրանց լքելու անհրաժեշտությունը:

Եթե տեղյակ չեք, ասեմ, որ ընդամենը րոպեներ առաջ Եվրախորհրդարանն ընդունեց մեր ռազմագերիների վերադարձի հետ կապված բանաձև, և վերջին պահին բանաձևում լրացում կատարվեց՝ ի պաշտպանություն Հայաստանի տարածքային ամբողջականության: 607 պատգամավոր կողմ քվեարկեց, և ընդամենը 28, թե 27 պատգամավոր դեմ քվեարկեց: Սա կարևոր է:

Ընդ որում, ուզում եմ ասել, որ երբ խոսում եմ միջազգային կոնսենսուսի մասին, պետք է արձանագրեմ, որ այդ կոնսենսուսի մի հատվածն արտահայտված է հրապարակայնորեն, մի հատվածը գոյություն ունի, արձանագրված է աշխատանքային մակարդակում:

Հիմա՝ ո՞րն է եղել և շարունակում է մնալ մեր դիրքորոշումը: Մեր դիրքորոշումը շարունակում է մնալ այն, որ Ադրբեջանի զինված ուժերը պետք է լքեն Հայաստանի Հանրապետության տարածքը՝ առանց նախապայմանների: Այս իրավիճակի քննարկման արդյունքում, սակայն, քանի որ կա փաստ, որ մենք չունենք դելիմիտացված և դեմարկացված սահման Ադրբեջանի հետ, համենայնդեպս, անկախության հռչակումից հետո, այստեղ ծագում է մի շատ կարևոր հարց. լավ, այս իրավիճակը, իրադրությունը լուծեցինք, եթե հաջորդ պահին, հաջորդ փուլում էլի նման իրավիճակներ ստեղծվեն, ամեն անգամ, մենք այսպիսի միջազգային աղմուկ, կոնսենսուս ձևավորելու ճանապարհո՞վ ենք գնալու: Ի վերջո, մենք ունենք մի իրադրություն, որը ձևավորվել է բոլորիս հայտնի հանգամանքներում, և այդ իրադրությունը պետք է կառավարվի: Եվ այդ ընթացքում ձևակերպվել է առաջարկ՝ ձևավորել եռակողմ հանձնաժողով, որը կզբաղվի այդ հարցերով:

Ասեմ, որ կոռեկտ չեմ համարել, որ Կառավարությունն աշխատանքային փաստաթուղթը, որ դեռ քննարկումների փուլում է, հրապարակի: Դա ընդհանրապես շատ վատ և անլուրջ վիճակի մեջ կդնի որևէ կառավարության, բայց քանի որ հրապարակված է ընդդիմության կողմից, ասեմ, որ, այո, դա այն միակ և եզակի փաստաթուղթն է, որ օրուկես կամ երկու օր գտնվում է մեր աշխատանքային շրջանառության մեջ:

Այդ փաստաթղթի մեջ ո՞րն է ամենակարևոր դրույթը: Ամենակարևոր դրույթն այն է, որ կողմերը պարտավորվում են, որ սահմանային իրադրությունները լուծում են ոչ թե ինչ-որ զորքերի փոխադարձ շարժերով, այլ միայն դիվանագիտական, քաղաքական ճանապարհներով: Ընդ որում, ես ուզում եմ ասել՝ արդյոք սա ինչ-որ նո՞ր գաղափար է: Ոչ: Որովհետև ես այդ մասին հայտարարել եմ այս ամբիոնից: Ես այդ մասին հայտարարել եմ Անվտանգության խորհրդի, կարծեմ, մայիսի 17-ի նիստում, երբ ասել եմ, որ Ադրբեջանն ուզում է, որ սահմանների ճշտման գործընթացը տեղի ունենա երկկողմ ֆորմատով, բայց քանի որ մենք Ադրբեջանի հետ չունենք դիվանագիտական հարաբերություններ, մեր դիրքորոշումն այն է, որ դա պետք է տեղի ունենա եռակողմ ֆորմատով:

Բայց, մյուս կողմից, շատ կարևոր է, որ մենք արձանագրել ենք հետևյալ դիրքորոշումը՝ կամ այդ հանձնաժողովների ձևավորումը պետք է տեղի ունենա այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանի զինված ուժերը կլքեն մեր երկրի տարածքը և կհայտնվեն մեր սահմաններից անդին՝ մայիսի 10-ի ստատուս քվոյի համաձայն, կամ մենք փաստաթղթի մեջ կարձանագրենք այդպիսի դրույթ, որ, ասենք, ինչ-որ ժամկետում՝ 3, 4 օրում այդ զորքերի հետքաշման գործընթացը տեղի է ունենում:

Սա է, ըստ էության, ամբողջ պատմությունը։ Եվ ես ուզում եմ ձեզ ասել, որ չկա և չի կարող լինել ոչ մի գաղտնի հավելված: Այսինքն՝ այս մեկը հրապարակայի՞ն էր, մի հատ էլ կողքից գաղտնի կա՞: Այսինքն՝ սա ինքնին աշխատանքային գաղտնի փաստաթուղթ է: Այդ փաստաթուղթը ձեռք բերողը այդ ինչպե՞ս է, որ գաղտնի այս հատվածը ձեռք է բերել, այն մյուս հատվածը ձեռք չի բերել:

Կամ՝ դուք խոսում եք ընդհանրապես հանրության արձագանքի մասին: Ես հասկանում եմ, որ մենք բոլորս շատ լարված ենք և շատ ծանր ճանապահի միջով ենք անցել և անցնում: Բոլորս: Բայց դա չի նշանակում, որ մենք պետք է պարզ բաներ չնկատենք: Օրինակ՝ հրապարակվում է թուղթ, որի տեքստի 90 տոկոսը փակված է, ասվում է՝ սա ապացույց, որ հերթական դավադրությունն է: Հարց չի՞ ծագում՝ եթե ապացույցն է, ինչի՞ եք փակել տողերը։ Ընդհակառակը, բացեք, թող բոլորը տեսնեն, որ ահա այդպիսի դավադրություն է տեղի ունենում:

Ասում են՝ ինչի՞ է վերևը գրված «приложение»՝ հավելված: Ըստ ամենայնի՝ կամ վրիպակ է, կամ պետք է լիներ «проект», գրված է «приложение», կամ էլ դա առաջարկ է դիտարկել որպես նոյեմբերի 9-ի հայտարարության հավելված: Այսինքն՝ դա, անկեղծ ասած, այդպիսի մեծ ուշադրության չի արժանացել, որովհետև այդ փաստաթուղթն այնպես չէ, որ բանակցված, համաձայնեցված և ստորագրության դրված փաստաթուղթ է, որ այդ դետալներով մենք քննարկենք:

Հիմա ասում են՝ ժողովրդի հետևում այդ ի՞նչ փաստաթուղթ եք պատրաստվում ստորագրել։ Այդ նույնն է, թե ասեն՝ ժողովրդի հետևում Ռուսաստանի նախագահի հետ այդ ինչ հեռախոսազրույց եք ունենում: Հասկանո՞ւմ եք՝ ինչի մասին է խոսքը։ Հայտարարության մասին է: Ոնց որ բարձր մակարդակում հանդիպում տեղի ունենա, ասեն, որ ուզում ենք հայտարարություն ընդունենք, որ ստեղծում ենք միջկառավարական հանձանաժողով։ Կամ հունվարի 11-ի հայտարարությունը Մոսկվայում, եռակողմ ֆորմատով ստորագրվել է, հրապարակվել է, ճի՞շտ է: Իսկ ինչո՞ւ չեն ծագել այդ նույն հարցերը: Կամ նոյեմբերի 9-ի հայտարարության վերաբերյալ հայտարարում են, ասում են՝ դա հակապետական է, դա պետք է վավերացնել, դա փաստ է: Իսկ ընդդիմությունը ինչո՞ւ չի ասում՝ մենք գալու ենք և չեղյալ ենք անելու այդ հայտարարությունը: Հասկանո՞ւմ եք, ասում են՝ պետք է վավերացվեր, հակապետական է, բայց որ մենք լինենք իշխանություն, չենք չեղարկելու: Այսինքն՝ դո՞ւք էլ եք:

ԱԳՆ-ի պահը՝ Արտաքին գործերի նախարարությունը տեղյակ չէ: Այդ փաստաթղթերն ստացվում են Արտաքին գործերի նախարարության խողովակներով: Ես ինչպե՞ս եմ ստանում դա, կարո՞ղ է մեկը բացատրել: Դա տրվում է Ռուսաստանում Հայաստանի Հանրապետության դեսպանատուն, դեսպանատունն ուղարկում է նախարարություն՝ նախարարին, նախարարն էլ ուղարկում է ինձ: Հիմա այնպիսի ժամանակներ են, մարդիկ, չգիտեմ, երևի Միշիկի անունը լսելիս ոտքերը թուլանում են, ասում են՝ մենք չենք, մենք չենք:

Ես խոսեցի ընդդիմության ջանքերի մասին: Ընդդիմությունն ամեն ինչ անում է, որ զորքերը դուրս չգան: Եվ ես ասում եմ՝ այդ մարդիկ Ադրբեջանի քարոզչական ազդեցության, քարոզչական պայքարի գործակալներ են: Ես կասկած չունեմ, իրենք չեն ուզում, որ զորքը դուրս գա։ Իրենք, հակառակը, ասել են, որ այսպիսի պատերազմ է լինելու, իրենք մեկ շաբաթ ամեն օր սպասում են, որ այդ պատերազմը կայանա և չեն կարողանում տանել այն իրավիճակը, որ իրավիճակն ինչ-որ ձևով, թեկուզ դժվարությամբ, կառավարվում է: Մի ժամանակ մեզ մեղադրում էին, որ մենք պատերազմը չենք կանխել, հիմա էլ մեղադրում են, որ պատերազմը թույլ չենք տվել:

Ձեզ ուրիշ բան ասեմ՝ այս բանակցությունների ընթացքում ադրբեջանական կողմից ձևակերպվող թեզեր կան, որ ես, նախ, մեր ընդդիմության ներկայացուցիչներից եմ լսում, հետո կես ժամ, մեկ կամ երկու ժամ անց ասում են՝ գիտեք ինչ, Ադրբեջանն այսպիսի դիրքորոշում ունի, բայց դրա մասին առաջինը, օրինակ, հայտարարել են մեր ընդդիմության ներկայացուցիչները, ովքեր կրծքով պաշտպանում են Սյունիքի մարզը: Իբր: Եվ ես համոզված եմ, որ այս թուղթն էլ ընդդիմության ձեզ հայտնի մարդիկ ստացել են և մյուս թղթերն էլ ստանում են ադրբեջանական կողմից: Դա իմ վերլուծության հետևանքն է:

Հիմա, ի՞նչ է ասվում այստեղ։ Ասվում է, որ կա դեմարկացիայի և դելիմիտացիայի խնդիր։ Ի՞նչ է դելիմիտացիան։ Դելիմիտացիան հետևյալն է, որ կողմերը համաձայնվում են, թե սահմանի նշումն ինչ քարտեզների հիման պետք է անեն և այդ համաձայնությունները տեղափոխում են, գծում են քարտեզի վրա: Դեմարկացիան այն է, երբ այդ քարտեզով գնում են, GPS-ով տեսնում են՝ այս կոորդինատն այն կոորդինատն է, որ քարտեզի վրա դրած է, թե ոչ: Եվ դեմարկացիան, դելիմիտացիան 1, 2 օրվա գործ չէ: Օրինակ, հետխորհրդային մեր տարածաշրջանի երկրները, չնայած 30 տարի առաջ սկսել են դեմարկացիայի և դելիմիտացիայի գործընթաց, ոչ մեկը մեր տարածաշրջանի երկրներից ավարտին չի հասցրել այդ գործընթացը:

Եվ անընդհատ խոսվում է, որ ինչ-որ տարածքներ են հանձնում, այս են անում: Սիրելի հայրենակիցներ, այսօր, Արցախյան առաջին պատերազմի արդյունքում, հետևանքով, Սովետական Հայաստանի տարածքներից ավելի քան 70 քառակուսի կիլոմետր գտնվում է Ադրբեջանի վերահսկողության ներքո: Այսօր մենք սահմանամերձ գյուղեր ունենք, որոնք 30 տարի չունեն վարելահող: Այդ գյուղերի բնակիչներն ապրում են և հող չունեն, որ մշակեն: Այսինքն՝ մարդիկ հող չունեն, որովհետև իրենց հողերը, որոնք իրենց սեփականությունն են, սեփականաշնորհված են, օկուպացված են, այսինքն՝ գտնվում են Ադրբեջանի հսկողության ներքո: Այո, մենք էլ ունենք Սովետական Ադրբեջանին պատկանած տարածքներ, որոնք գտնվում են մեր Զինված ուժերի վերահսկողության ներքո: Ավելին ասեմ, դեռևս 90-ականներից կան Ադրբեջանի զինված ուժերի մարտական դիրքեր, որոնք գտնվում են Հայաստանի Հանրապետության, Սովետական Հայաստանի տարածքում: Նախորդ անգամ Պաշտպանության նախարարն էլ ասաց՝ հակառակ իրավիճակն էլ ունենք:

Մենք հիմա, ի վերջո, պետք է խոսենք, հասկանանք՝ ի՞նչ ենք անում: Կան ամենատարբեր տարբերակներ։ Օրինակ, եղած իրավիճակն արձանագրում ենք որպես պետական սահման: Չգիտեմ: Ես այս թեման մի քանի անգամ այս ամբիոնից բարձրացրել եմ: Հիշո՞ւմ եք՝ մի անգամ հարց հնչեց հարցուպատասխանի ժամանակ, ասվեց, որ կա անկլավների հարցը և այլն, ասացի՝ հարգելիներս, իսկ ինչո՞ւ չենք հիշում, որ մենք ունենք Արծվաշենի հարց: Այսինքն՝ ինչո՞ւ ենք անընդհատ օտար պրոպագանդայի թեզերով խոսում մեր ներքին կյանքում:

Մյուս հարցը. մեզ մեղադրում են, ասում են՝ գոնե ֆեյսբուքը փակեիք: Ախր, ինչո՞ւ ֆեյսբուքը փակենք, որ ասեն՝ ահա, թաքցնելու բան ունեն, ֆեյսբուքը փակո՞ւմ են: Մենք թաքցնելու ոչ մի բան չունենք, բացարձակապես ոչ մի բան: Սկսած նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունից։ Այո, մենք ասում ենք, որ համոզված ենք՝ նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը պետք է լիարժեքորեն իրագործվի, որովհետև նոյեմբերի 9-ի հայտարարության ստորագրման հանգամանքների վերաբերյալ ես բազմիցս բացատրություններ տվել եմ: Հիմա ասում եմ՝ նրանք, ովքեր դա անվանում են դավաճանություն, հիմա նախընտրական շրջան է, թող հայտարարեն, որ իշխանության գալու պարագայում Հայաստանի Հանրապետության ստորագրությունը հետ են վերցնելու։ Թող հայտարարեն:

Մենք հակառակ ճանապարհով ենք գնում։ Ես այսօր, այո, Կառավարության նիստում շատ կարևոր հայտարարություն եմ արել և ուզում եմ այստեղ էլ անել այդ հայտարարությունը: Մենք պետք է հիմա, այս կետից ընտրենք մեր երկարաժամկետ ռազմավարությունը։ Ի վերջո, սահմանների դեմարկացիա, դելիմիտացիա ի՞նչ է նշանակում՝ նշանակում է փակել սահմանների անվտանգության թեման, որովհետև փոխադարձաբար գալ համաձայնության, թե որտեղով է անցնում պետական սահմանը, որն անձեռնմխելի է:

Այս համատեքստում հարցեր են հնչում՝ արդյոք սա նշանակո՞ւմ է, որ Ղարաբաղի հարցը փակվում է: Ես ուզում եմ ձեզ մի նորություն ասել՝ 1991 թվականի դեկտեմբերին, երբ Ալմա-Աթայում ընդունվեց հռչակագիր Անկախ պետությունների ստեղծման վերաբերյալ, այդ հռչակագիրը բոլոր երկրներն ստորագրեցին՝ ճանաչելով միմյանց տարածքային ամբողջականությունը և սահմանների անխախտելիությունը: Եթե այս առումով խնդիր կա, այդ խնդիրն ստեղծվել է 1991 թվականի դեկտեմբերին։ Եթե կա այդտեղ խնդիր: Եթե այստեղ խնդիր կա, այդ խնդիրն ստեղծվել է 2010 թվականին՝ այս դահլիճում, երբ ընդունվել է «Վարչատարածքային բաժանման մասին» օրենքը, որտեղ արձանագրվել է, որ Շուռնուխից այն կողմ՝ Ադրբեջանի Հանրապետությունն է, որ Սև լճից այն կողմ՝ Ադրբեջանի Հանրապետությունն է: Հիմա այս աղմուկն ինչի՞ մասին է, մեկը կարո՞ղ է ինձ բացատրել:

Հարց է հնչում, ասում է՝ չե՞նք կարող ընտրություններից հետո անել: Այսինքն՝ հիմա այս Կառավարությունը պետք է ասի՝ գիտեք ինչ, Հայաստանում իշխանություն չկա, զորքերն եկել են, ոչինչ, թող մնան, մենք այս հարցով չենք զբաղվում, ընտրությունները կլինեն՝ կլուծենք: Հետո քարոզարշավի ընթացքում մի տեղից էլ մտնեն, որովհետև իշխանություն չկա չէ՞ երկրում, երկրորդ տեղից էլ մտնեն, հետո ստիպված լինենք ռազմական դրություն մտցնել: Այդ էլ էին ուզում, չէ՞: Առաջին օրից ընդդիմությունն ասում էր՝ ռազմական դրություն: Չէ, սկզբից ասում էին, որ սա հատուկ արել են՝ ռազմական դրություն մտցնեն, ընտրությունները չեղարկեն, հետո մեկ օր անցավ, ասում էին՝ ռազմական դրություն մտցրեք, ընտրությունները չեղարկեք:

Այդ հանձնաժողովն ինչպե՞ս է ստեղծվելու: Ես ուզում եմ ձեզ ի գիտություն ևս մեկ «դավադրություն» բացահայտել. դեռևս 2020 թվականի նոյեմբերին Հայաստանի Հանրապետությունում ստեղծվել է սահմանազատման հարցերով միջգերատեսչական հանձնաժողով, որի մասին Արտաքին գործերի նախարարությունը կրկին «գաղափար չունի», որովհետև հանձնաժողովը ղեկավարում է Արտաքին գործերի նախարարի տեղակալը: Բայց Արտաքին գործերի նախարարությունում, բնականաբար, ոչ ոք դրա մասին «տեղյակ չէ», ուրիշ գերատեսչություններն էլ «տեղյակ չեն»:

Այն մասին, որ պայմանագիր է, պետք է վավերացվի. ուրիշ բան՝ եթե ասվի, որ դելիմիտացիայի արդյունքները պետք է վավերացվեն, դա ուրիշ բան: Ես չգիտեմ, դա իրավաբանները պետք է ասեն: Բայց, ասենք, օրինակ, եթե հունվարի 11-ին ընդունվել է հայտարարություն, որ կոմունիկացիաների բացման մասով եռակողմ հանձնաժողով է ստեղծվում՝ փոխվարչապետերի գլխավորությամբ, այն ժամանակ այս աղմուկն ինչո՞ւ չի եղել, ինչո՞ւ չեք ասել՝ բերեք, վավերացնենք: Վավերացման անհրաժեշտություն ընդհանրապես չկա, որովհետև կարելի է խոսել արդյունքների վավերացման մասին: Այդ նույնն է, որ ասեք, թե ժողովրդի թիկունքում ինչու եք Ռուսաստանի նախագահի կամ Ֆրանսիայի նախագահի հետ հեռախոսազրույց ունեցել, բացեք՝ այդ ի՞նչ եք խոսել:

Սա սովորական աշխատանքային գործընթաց է, ու հիմա այն մարդիկ, ովքեր տողերը սևով փակել են, հիմա բացված են տողերը, հանրությունն այդ մարդկանցից թող պատասխան պահանջի, մեկը թող ասի՝ դրանում հակապետական դավադրությունը որտե՞ղ է: Հիմա էլ ասում են ՝3 հոդված կա, որ տարել են ուրիշ տեղ: Եթե դուք 7, 8 հոդվածը կարողացել եք ձեռք բերել, ինչպե՞ս է ստացվել, որ այդ 3 հոդվածն այնպիսի խորը տեղ են պահել:

Եվ դա ինչի՞ համար է արվում՝ գրում են, որ «Փաշինյանը մեկուսացրել է բոլոր պաշտոնյաններին, ոչ ոք ոչնչից տեղյակ չէ»: Բոլորն ամեն ինչից տեղյակ են, ով դրանից պետք է տեղյակ լինի: Այս ամեն ինչի մասին Անվտանգության խորհրդի քարտուղարը հարցազրույց, պարզաբանում է տվել 2 օր առաջ: Ինչո՞ւ չի ասել՝ ժողովուրդ ջան, այս փաստաթուղթն ենք քննարկում, որովհետև դա անլուրջ է: Անլուրջ է, որ աշխատանքային փաստաթղթերը մեր աշխատանքային սեղանին դեռ չհասած, արդեն դնենք ինտերնետում։ Այդ փաստաթուղթը կարող է և չստորագրվի, այդ փաստաթղթի վերաբերյալ մենք, հնարավոր է, առաջարկներ ունենանք, հետո հաջորդ պահին ասենք՝ այս մեկ բառը դուրս եկավ: Հասկանո՞ւմ եք՝ ինչի՞ մասին է խոսքը: Դե եթե այդպես էր, թող 30 տարի ինչ բանակցում էին Ղարաբաղի մասին, թող ինտերնետում դներ Միշիկը, ասեր՝ «հայրիկը որոշել է 7 շրջաններն առանց նախապայմանի վերադարձնել»:

Վարդենիսում տեղի ունեցածի տեսանյութի մասին. սրա մասին արդյոք հաղորդվե՞լ է, թե՞ չի հաղորդվել: Ես գրառում եմ արել՝ գրել եմ, որ Անվտանգության խորհրդի նիստում ելույթից հետո տեղեկացա, որ սահմանում լարվածությունն աճում է: Հետո հանդարտվեց այդ իրավիճակը: Ի՞նչ էր տեղի ունեցել՝ այո, հրազենի կիրառում տեղի չէր ունեցել, - չգիտեմ՝ լավ եմ անում, որ սա ասում եմ, թե վատ, ըստ ամենայնի, բանը սրան չպետք է հասնի, բայց պետք է ասել- սահմանի ամբողջ երկայնքով տեղի են ունեցել զանգվածային ծեծկռտուքներ՝ մեր և ադրբեջանցի զինվորների միջև: Հիմա ասում են՝ Պաշտպանության նախարարությունը ինչո՞ւ հերքեց, հետո հաստատեց։ Որովհետև երբ դա հրապարակվեց, գիտեք Պաշտպանության նախարարությանը զեկուցո՞ւմ են, որ հարձակվեցին՝ մենք փախա՞նք: Ոչ, չեն զեկուցում այդպիսի բան, վերջնարդյունքն են զեկուցում, ասում են՝ դեպք եղավ, բայց վերջը լուծեցինք: 2 ժամանոց միջադեպի տեսանյութից Ադրբեջանը 3 րոպե կտրում է ու տալիս է հայաստանյան իր տեղեկատվական ազդեցության գործակալներին, այդ գործակալներն էլ տարածում են:

Այդ մարդիկ հակապետական մարդիկ են: Ասում եմ՝ 30 տարի ազատագրված տարածքները և Ղարաբաղը կեսը տվել են փաստացի, ես ինձ չեմ հղում անում, այլ իրենց հրապարակային հայտարարություններին, ինչո՞ւ չեն հրապարակել: Այդքան պատգամավոր եք եղել, պարոն Մարուքյան, ինչո՞ւ մի անգամ չեք վեր կացել ու ասել՝ հրապարակեք, այդ ի՞նչ եք բանակցում այդտեղ։ Մեկ անգամ ինչո՞ւ չեք ասել: Հիմա կարո՞ղ է ասեք՝ հրապարակեք երեկ Ռուսաստանի նախագահի հետ ի՞նչ եք խոսել, նախորդ օրը Ֆրանսիայի նախագահի հետ ի՞նչ եք խոսել: Մենք պատրաստ ենք դրան, այնպես չէ, որ ես պատրաստ չեմ, բայց ամոթ է, մեզ հետ էլ ոչ ոք ոչ մի բան չի խոսա: Սա անլուրջ մոտեցում է:

Ասում են՝ պաշտոնական տեղեկատվությունը վստահելի չէ։ Իսկ Պաշտպանության նախարարությունն իր նախորդ հայտարարությունն ինչո՞ւ է հերքել նորից, որովհետև իր համար կարևոր է, որ պաշտոնապես ինքը ժողովրդին ազնիվ, անկեղծ ասի այն, ինչ կա: Կամ այսօր կրակոցների մասին են ասում: Իրավիճակը շատ լարված է, եկեք չթերագնահատենք։ Այսօր, այո, Կութի շրջանում եղել է հրաձգություն, բայց հետո կողմերն արձանագրել են, որ դա թյուրըմբռնման արդյունք է, եկել, քննարկել են, որ իրար վրա չի եղել կրակոցը, այլ միջադեպ է տեղի ունեցել:

Հարց էր հնչում՝ արդյոք հրապարակվածն այն փաստաթո՞ւղթն է, որի մասին ես ասում էի։ Այո, ճշգրիտ այդ փաստաթուղթն է, ճշգրիտ, որը, իմ համոզմամբ, Հայաստանի ընդդիմադիր շրջանակներն ստացել են Ադրբեջանից։ Այդ տեղեկությունները նրանք ստանում են Ադրբեջանից, ինչպես և մյուս այլ տեղեկություններ ստանում են Ադրբեջանից։ Եվ երբ ասում են, որ այդ տեղեկությունները գաղտնի են, դավադրություն են, չկա այդպիսի բան։ Կամ ասում են՝ նոյեմբերի 9-ի գաղտնի հայտարարություն, երբ խոսքը նրա մասին է, թե 30000 զինվորի կյանք պետք է փրկե՞նք, թե՞ չփրկենք։ Այո, ես վերցրել եմ ինձ վրա այդ պատասխանատվությունը։

Սիրելի ժողովուրդ,

ես հասկանում եմ, որ բոլորս ծայրահեղ լարված ենք, և մենք իսկապես, պետք չէ մեղմասացությամբ զբաղվել, դժոխային ճանապարհի միջով ենք անցնում։ Բայց մենք պետք է անցնենք այս ճանապարհը։ Ես այսօր Կառավարության նիստում ձևակերպեցի՝ որն է մեր նպատակը։ Նախորդ 30 տարվա մեր ամենամեծ դասը ո՞րն է՝ մենք պետք է մաքսիմումը անենք, որ կիսատ-պռատ հարցեր չթողնենք և գնանք հարցերի կոնկրետ լուծման։ Որովհետև ասում եմ՝ որ ասում են անկլավ, ինչո՞ւ չենք հիշում Արծվաշենի մասին։ Մենք հետաքրքրվա՞ծ ենք Արծվաշենով թե՞ հետաքրքրված չենք։ Դա էլ է արձանագրում՝ որ ամենատարբեր կոմբինացիաներ կարող են լինել։ Ես չգիտեմ իրոք, չեմ հասցրել խորհրդակցել իրավաբանների հետ, դեմարկացիայի արդյունքները վավերացման, հանրաքվեի, թե ինչ-որ բանի անհրաժեշտություն ունե՞ն։ Շատ լավ։ Մենք արդեն 30 տարի, 30 տարուց մի քիչ պակաս Վրաստանի հետ դեմարկացիայի պրոցես ենք անցկացնում, ևսահմանի 60 տոկոսի վերաբերյալ արդեն ունենք համաձայնեցված դելիմիտացիա, մոտավորապես 30 տոկոսի հետ կապված դեռ աշխատանքը շարունակվում է։ Բայց մենք պետք է լուծենք այս հարցերը։

Ես այսօր Կառավարության նիստում ասացի և ուզում եմ այստեղից էլ ասել՝ մեր խնդիրը՝ որպես քաղաքական առաջնորդության խնդիր, ո՞րը պետք է լինի։ Պետք է լինի՝ գնալ հարցերի կարգավորման, այո, պատասխանատվություն վերցնել, դա անել, բնականաբար, ոչ թե դավադրությունների, այլ հանրության հետ երկխոսության ռեժիմում։

Մեծագույն խնդիրը մեր ժողովրդի համար խաղաղ զարգացման դարաշրջան բացելն է։ Մենք պետք է գնանք այս ճանապարհով, բայց իլյուզիաներ չունենանք, որովհետև, ցավոք, սա միայն մեզնից չէ կախված։ Առանց իլյուզիաների։ Բայց ժողովուրդը պետք է իմանա՝ մենք ո՞ւր ենք ուզում տանել իրեն։ Մեր գործը, դերը ես տեսնում եմ Հայաստանի համար խաղաղ զարգացման դարաշրջան բացելու հնարավորության մեջ։ Այսօր տեսնում եմ, որ դրա հնարավորությունը կա, պարզապես պետք է քաղաքական կամք ցուցաբերել և կենացների տրամաբանությունից անցնել կիսատ թողած հարցերը լուծելու տրամաբանության։
Այո, մենք պետք է գնանք նաև Ղարաբաղի հարցի կարգավորման։ Նոյեմբերին իմ հրապարակած ճանապարհային քարտեզի առաջին կետը վերաբերում էր ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության շրջանակում Ղարաբաղի կարգավիճակի ճշգրտման պրոցեսին կամ Ղարաբաղի հարցի լուծմանը։ Այսօր կարող ենք արձանագրել, որ միջազգային հանրությունը, համանախագահող երկրներն արձանագրում են, որ Ղարաբաղի հարցը լուծված չէ, և Ղարաբաղի հարցը պետք է լուծվի։ Եվ, այո, Ղարաբաղի հարցը պետք է լուծվի։ Ի՞նչ սկզբունքներով, ինչպե՞ս՝ պետք է քննարկենք, չնայած ես դրա մասին արդեն ասել եմ։ Իմիջիայլոց, ասեմ, որ Եվրախորհրդարանի ընդունած բանաձևում արձանագրված է նաև ինքնորոշման սկզբունքը։ Շատ կարևոր է, որ այսօր Եվրախորհրդարանն այդպիսի բանաձև է ընդունում, որտեղ հարցի կարգավորման համատեքստում ընդգծում է ինքնորոշման սկզբունքը։

Եթե փորձենք այս 2 օրվա աղմուկի մեջ ռացիոնալ ինչ-որ բան ձևակերպել, մեր խնդիրը հետևյալն է՝ Հայաստանին պետք է այնպիսի առաջնորդություն, որ իր վրա վերցնի պատասխանատվություն խաղաղ զարգացման դարաշրջան բացելու համար։ Սա նշանակում է, որ մենք, այո, պետք է գնանք երկխոսության, կոմունիկացիաների բացման։ Անկեղծ ասած, ես այդ հարցն էլ լավ չեմ հասկանում՝ մենք ուզո՞ւմ ենք երկաթուղային հաղորդակցություն Իրանի Իսլամական Հանրապետության և Ռուսաստանի Դաշնության հետ։ Ուզում ենք։ Մենք ուզում ենք Ադրբեջանի տարածքով անցնենք, ուզում ենք՝ Ադրբեջանը մեր տարածքով չանցնի՞։ Ինչպե՞ս ենք սա պատկերացնում։ Կարող են իրանք էլ չանցնեն, մենք էլ չանցնենք, բայց սա նշանակում է, որ մենք ինքներս մեր շրջափակման քաղաքականությունը ուզում ենք շարունակենք։ Չի կարելի այսպես, և մենք պետք է գնանք լուծումների: Բայց ես ուզում եմ մի բան ասել, որ Հայաստանի կառավարությունը երբեք դավադրությունների մեջ սեփական երկրի և ժողովրդի հանդեպ չի մտել և չի մտնելու։ Ուզում եմ արձանագրել նաև Ադրբեջանի պրոպագանդիստների մասով՝ այս պրոցեսի մեջ միայն վատ բան չկա, մենք անվանական ցանկը կարող ենք ասել, այսինքն՝ արդեն ասելու կարիք չկա, այդ անունները հայտնի է, կան այդ մարդիկ։ Մարդիկ կային՝ 2020 թվականին Ադրբեջանին ասում էին՝ հարձակվիր, ճիշտ ժամանակը հիմա է, հարձակվիր Հայաստանի վրա։ Մարդիկ կային, որոնք ցույց էին տալիս այն արահետները, թե որտեղ է թույլ առաջնագիծը։

Առաջնագծի հետ կապված. մենք հասկանում ենք, որ մի քանի հարյուր կիլոմետր առաջնագիծ է ձևավորվել։ Եթե ամբողջ Հայաստանը բոլոր գործերը թողներ, բացարձակապես ոչ մի բանով չզբաղվեր և այն պայմաններում, երբ հնարավոր էր փորձել ֆորտիֆիկացիա անել այդ նոր բնագծերում, առանց մեկ օր դադար ունենալու, չէր կարող համատարած պարիսպ կառուցել այս ժամանակաշրջանում։ Չէինք կարող՝ բացառված է։ Բոլորով, ոչ մի ուրիշ բանով չզբաղվեինք։ Ու նույն վիճակում, ինչ մեր կողմից սահմանն է, նույնն էլ իրենց վիճակն է։ Ես հիմա չեմ ուզում ասել, ախր մանրամասներ կան, որ ընդհանրապես ասելու էլ չեն։

Ցանկանում եմ ընդգծել՝ այս բոլոր գործողությունների նպատակն այն է, մարդիկ ուզում են ապացուցել, որ ապագա չկա այս երկրում։ Մարդիկ ուզում են հուսահատությունը դարձնել հիմնական դիսկուրս։ Ես ասում եմ՝ այդպես չէ։ Եվ մենք, այո, նախկինում էլ, հիմա էլ մեր երկրի ապագայի համար կռիվ ենք տվել և շարունակելու ենք այդ պայքարը, որովհետև դա մեր քաղաքական խաչն է, և մենք այդ խաչը մինչև վերջ պետք է տանենք, քանի դեռ Հայաստանի Հանրապետության ժողովուրդը մեզ այդ հնարավորությունը տվել է։ Ասում են՝ ժողովուրդը չի վստահում։ Հիմա հրապարակ են հրավիրել՝ քանի՞ մարդ կա հրապարակում, դա նշանակում է, որ ժողովուրդը չի՞ վստահում։ Ես էլ ասում եմ, հակառակը, այդ ասողներին չի վստահում ժողովուրդը։ Համոզված եմ՝ մենք դրանում համոզվելու առիթ կունենանք։

Շնորհակալություն։